چرم سازي و مراحل ساخت چرم

تعریف چرمسازی

چرمسازی یا دباغی پوست فرآیند فیزیکیشیمیایی است که بر اثر اعمال فیزیکی و تاثیرات مواد شیمیایی و یا گیاهیپوست خام فاسد شدنی به کارایی فاسد نشدنی و با ارزش و قابل استفاده برایانسان بنام چرم تبدیل می شود.مراحل چرمسازی

به طور کلی پوست خام پس از طی مراحل زیر به چرم تبدیل می شود

۱)مرحله خیساندن و شستشو

خیساندن پوست در حوضچه هایی که دارایپره جهت جابجایی پوستها است و یا در بالابان (درام) انجام می شود پوستهاینمک سود شده را در این مکانها قرار داده، آب سرد روی آنها جریان می دهند بهاین ترتیب نمک در آب حل شده، غلظت نمک در فضای بین الیاف پوست کم می شودحذف نمک از بین الیاف پوست، فشار اسمزی آب را داخل الیاف بالا برده و پوستدوباره آب دار می شود. ضمن اینکه پوست آب را به خود می گیرد پروتئین هایکروی نیز از الیاف کلاژن خارج می شوند پروتئین های کروی جدا شده شاملآلبومین خون و پروتئین های دیگر محلول در آب می باشد که با کم شدن نمک باآب شسته شده و از پوست خارج می شود. بدیهی است ماندن این پروتئین ها میانالیاف پوست از کیفیت چرم ساخته شده می کاهد.

برای تهیه چرم مرغوب باید در مرحله خیساندن به نکات زیر توجه کرد:

– استفاده از مواد ضد باکتری جهتجلوگیری از احتمال رشد مجدد باکتریها که می تواند به کارگران صدمه برساندیا موجب انتشار و سرایت بیماری شود و یا به سه بخش سطحی پوست صدمه بزند کهمعمولا از ترکیب های آروماتیک کلردار استفاده می شود.

– توجه به دمای آب خیساندن که اگر بالاباشد موجب فعالیت باکتریها و اثر تخریبی آن بر پوست می شود هر چند که بالابردن دمای آب عمل خیساندن را سرعت می بخشد ولی بالا بردن بیش از حد دماموجب پایین آوردن کیفیت چرم حاصل و ناهمواری الیاف و رگه رگه شدن چرم میشود.

– به کار بردن مواد افزودنی مثل سولفید سدیم (S2Na) یا تترا سولفید سدیم (۴S2Na) به آب مصرفی که با تاثیر بر کراتینی مو، موجب سست شدن ریشه مو می شود.

– زمان خیساندن که حداقل ۴۸ ساعت می باشد. که پس از این مدت پوستها را شستشو می دهند.

نتیجه فرآیند خیساندن و شستشوی پوست عبارتست از:

– پوست از خون و آلودگی ها پاک می شود.

– پروتئین های محلول در آب (کروی) از پوست جدا می شوند.

– مواد شیمیایی به کار رفته به منظور نگهداری و گندزدایی پوست از آن جدا می شود.

– در اثر خیساندن پوستها با جذب آب کافی به حالت طبیعی خود بر می گردند و دباغی بر روی آنها به آسانی انجام می گیرد.

۲) آهک دهی

عمل آهک دهی برای سست کردن ریشه مو- بالا بردن PH و از بین بردن یا کمک به از بین بردن در مراحل بعدی پروتئین های زاید و چربیهای موجود در پوست می باشد. آهک آبدیده (O2CaOH) هر چند که انحلال پذیری کمی در آب دارد می تواند PH محلول را تا ۵/۱۲ افزایش دهد. آهک آبدیده سبب آبکافت (Fibrous Structure) پروتئین ها و تجزیه تدریجی ساختار آنها می‌شود. تاثیر آهک آبدیده بر رویسه نوع پروتئین اصل موجود در پوست متفاوت است. انحلال پذیری پروتئین هایکروی زیاد است. کلاژن نیز تنها در مجاورت اسیدها و بازهای قوی و در مدتنسبتا زیادی حل می شود. این محیط بدون اینکه به کلاژن پوست و در نتیجه بهکیفیت چرم آسیبی وارد کند موجب شکسته شدن مولکولهای کراتینی مو و حل شدنآنها می شود و ریشه مو را به حد مطلوبی سست می کند. این محیط با تاثیر برروی مولکولهای پروتئین های آلاستین آنرا آماده حذف کامل در مرحله آنزیم دهیمی نماید و پروتئین های کروی را کاملا از بین می برد.

۳) لش زدایی (Fleshing)

لش گیری برای حذف تمامی بافت های غیرضروری پوست که در سطح درونی و بدون موی پوست وجود دارد پس از مرحله آهک دهیانجام می گیرد. پس از اینکه پوست کاملا پس از جذب آب نرم شد زایده هایچسبیده به قسمت گوشتی که به هنگام جدا کردن پوست از لاشه رویان باقی میماند به همراه بافت های زاید دیگر توسط دستگاهی بنام لش براز پوست جدا میشود. این عمل باعث می شود که مواد شیمیایی که در مرحله بعدی به پوست دادهمی شود به طور یکنواخت و به خوبی داخل پوست نفوذ کند و موجب بالا بردنکیفیتمحصول شود.

۴) مو گیری

مو گیری پوست های بز و گوسفند با مالیدنمحلولی از آهک و سولفید سدیم به قسمت لش پوست انجام می گیرد و پوستها پساز مالیدن محلول بطوریکه سمت لش به طرف داخل باشد به تعداد ۴۰ تا ۵۰ میکنند در این طریق پوستهای شده بایستی به مدت یک شب به همان حالت باقیبمانند پس از طی این مدت مو به راحتی از پوست توسط دستگاه یا کارگر جدا میشود. برای اینکه مو‌گیری در زمان کمتری انجام شود می توان از سولفور سدیمبه تنهایی استفاده کرد. با آمیختن مناسب در متیل آمین، آهک، کربنات سدیم وسولفیدات سدیم نیز می توان در مورد پوستهای تازه و نمک سود شده که نتیجهخوبی دارد استفاده کرد.

برای مو گیری پوستهای سنگین (گاو،گوساله و گاومیش و…) روش مو زدایی همراه با تجزیه ساختار مو به کار گرفتهمی شود که در این روش پوستها را حداقل بالابان (درام) قرار می دهند وسولفید سدیم وسولفیدات سدیم به اندازه مناسب به آب داخل بالابان اضافه می کنند و به این طریق موزدایی انجام می‌شود.

۵) آهک گیری و آنزیم دهی

به منظور حذف آهک اضافی و تنظیم PH برای مرحله آنزیم دهی باید هیدروکسید کلسیم ۲(OH)Ca جذب شده در پوست را از آن خارج کرد و PH پوست را پایین آورد. برای پایین آوردن PH مقدار اسید ضروری است مثل اسید هیدروکلریک باید توجه داشت که بین مقدارمواد مصرفی تعادل برقرار باشد تا آهک بصورت محلول درآورده و به آسانی ازپوست خارج شود. آهم و مواد دیگر همراه پوست را می توان به روش شستشو با آبیا اسید و سولفات آمونیم کاملا از سطح پوست خارج نمود:

H2O + CaCl2 = HCl2 + Ca(OH)2

2H2O + NH3 + CaSO4 = (NH4)2SO4 + Ca(OH)2

هیدروکسید کلسیم در سولفات آمونیم به خوبی حل می شود و چون PH در چنین محیطی بین ۷ تا ۸ خواهد بود لذا در این PH هیدروکسید کلسیم انحلال پذیری زیادی دارد و در این شرایط آهک بتدریج ازپوست خارج می شود. برای آهک زدایی بیشتر می توان از اسید هیدروکلریکاستفاده کرد. برای تنظیم PH پوستهایی که با مواد گیاهی دباغی خواهند شد از اسید لاکتیک استفاده میکنند جهت از بین بردن مواد زاید و سولفید سدیم جذب شده پوستها باید باجریان آب حداقل یک ساعت شستشو داده شوند و بعد از اینکه نتیجه کار باشناساگر فنول فتالئین مشخص شد مرحله آنزیم دهی شروع می شود در مرحله آنزیمدهی مواد زاید پوست تجزیه و پوست آماده دباغی می شود. موادی که در اینمرحله از پوست جدا می شوند عبارت اند از: پروتئین های غیر کلاژنی- لایهبیرونی پوست- مو و لکه های موجود بر سطح پوست- فولیکول مو و منفذهای پوستکه باید کاملا از بین بروند برای تهیه چرم مرغوب و نرم، الیاف پروتئینی کهدر برابر مواد شیمیایی مقاوم هستند در مرحله آنزیم دهی از پوست جدا میشوند.

۷- دردباغی کرومی اسید فرمیک- کربنات سدیم و نمک دیگر مواد شیمیایی هستند کهمورد استفاده قرار می گیرند در فرآیند دباغی با نمک های کروم، این نمک هابا الیاف پوست واکنش می دهد و پایداری بسیار زیادی به الیاف پوستمی بخشدکه آن را در برابر دمای بالا و حمله باکتریها مقاوم می سازد. چرمی که بااین روش ساخته می شود، بسیاری از ویژگه های مطلوب را ندارد، و پس از مرحلههای دباغی مجدد که با کروم یا مواد گیاهی انجام می شود و روغن دهی و رنگآمیزی پوست به چرممطلوب تبدیل می شود.

به طور کلی مواد شیمیایی مصرفی در فرآیند دباغی به سه دسته تقسیم می شوند:

۱) مواد معدنی (نمک های کروم، آلومینیوم و …)

۲) مواد گیاهی (عصاره گیاهانی مانند: بلوط، انار و …)

۳) مواد صنعتی (رزین های فرم آلدئید و….)

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *